Herb, flaga i pieczęć Gminy Lipowa
Herb oraz pozostałe znaki gminy, flaga i pieczęć, tworzą zespół znaków wspólnoty samorządowej gminy. Ich cechą charakterystyczną jest to, że są mocno osadzone w historii i tradycji gminy i stworzone zgodnie z zasadami heraldyki, weksylologii i sfragistyki. To różni je od innych znaków używanych współcześnie, dlatego powinny być one otaczane szacunkiem, gdyż wyrażają dostojeństwo i honor wspólnoty samorządowej oraz wspólne dla mieszkańców ideały, wartości i tradycję lokalną. W dniu 9 czerwca Rada Gminy podjęła uchwałę o przyjęciu projektu herbu, flagi i pieczęci gminy, a następnie zgodnie z obowiązującym prawem przesłała do Komisji Heraldycznej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, w celu uzyskania pozytywnej opinii odnośnie projektu. Po 5 miesiącach od złożenia projektu gmina uzyskała pozytywną opinię Komisji Heraldycznej, dzięki temu radni Rady Gminy Lipowa uchwałą Rady Gminy w dniu 3 listopada 2009 r., podejmą decyzję o zatwierdzeniu nowego herbu, flagi i pieczęci Gminy Lipowa. Przyjęcie nowego herbu, flagi i pieczęci to ważne wydarzenie w historii naszej gminy. Po długich konsultacjach naukowych z historykami i plastykami powstała ostateczna wersja znaków Gminy, które będą na zawsze służyć społeczności naszej gminy.
Poniżej zamieszczamy opracowanie omawiające podstawę źródłową znaków Gminy Lipowa oraz ich symbolikę. Wojciech Drelicharz, Zenon Piech Herb, flaga i pieczęć gminy Lipowa
Herb gminy Lipowa przedstawia w polu błękitnym złotą lipę o pięciu konarach i liściach, na złotym wzgórzu, po bokach której dwa białe gołębie w układzie antytetycznym.
Herb Gminy Lipowa
Flaga gminy Lipowa ma postać płata składającego się z trzech pionowych równoległych pasów (słupów): błękitnego, białego i błękitnego o zróżnicowanej szerokości wyrażającej się stosunkiem 1/4 : 2/4 : 1/4. Na środkowym pasie umieszczony jest herb gminy Lipowa. Stosunek długości do szerokości płata flagi wynosi 5:8
Flaga Gminy Lipowa
Pieczęć gminy Lipowa przedstawia w polu pieczęci godło herbu gminy, z napisem w otoku: GMINA LIPOWA. Opracowano też drugi wariant pieczęci, z napisem: WÓJT GMINY LIPOWA.
Pieczęcie Gminy Lipowa i Wójta Gminy Lipowa
Historia
Herb Gminy Lipowa został utworzony w oparciu o źródła historyczne, przede wszystkim pieczęcie z okresu galicyjskiego, oraz miejscową tradycję historyczną. Wsie należące do gminy Lipowa, z wyjątkiem Twardorzeczki, posiadały po dwie pieczęcie pochodzące z okresu galicyjskiego, które mogły stać się punktem wyjścia do stworzenia herbu gminy. Historyczne znaczenie wsi wchodzących w skład gminy Lipowa było zróżnicowane, przy zdecydowanej dominacji Lipowej. Jest ona wsią o najstarszej tradycji, od średniowiecza była siedzibą parafii, była też pośród wymienionych wsi najludniejsza. Ponieważ obecnie jest siedzibą gminy, istnieją poważne przesłanki, aby zabytki związane z Lipową i jej historią stały się podstawą do stworzenia herbu gminy.
Podstawę źródłową dla stworzenia herbu gminy Lipowa, stanowią pieczęcie gminne z okresu galicyjskiego. Zostały one opracowane przez Włodzimierza Budkę, a następnie dosłownie powtórzone przez Mieczysława Czulaka. W sumie znamy dziesięć pieczęci wsi wchodzących w skład obecnej gminy Lipowa. Nie znamy jedynie pieczęci Twarorzeczki.
Dwie pieczęcie Lipowej przedstawiają ten sam motyw: w centrum pola pieczęci gorejące serce, a po jego bokach w układzie antytetycznym dwa ptaki, prawdopodobnie gołębie, trzymające wg W. Budki w dziobach piłę przecinającą serce. Wyobrażenie piły nie jest pewne, ale ptaki rzeczywiście trzymają w dziobach jakiś podługowaty przedmiot. Na obydwu pieczęciach występuje napis: GMINA LIPOWA. Pierwsza pieczęć znana z 1839 roku, druga z lat 1884 – 1926.
Pieczęć Leśnej znana jest również w dwóch typach. Pierwsza z nich przedstawia w polu pieczęci postać męską w kapeluszu z kijem w prawej ręce, lewą wspartą na biodrze. Obok mężczyzny, koło jego lewej nogi, prosię. Napis umieszczony w polu pieczęci biegnie łukiem w górnej części: WIEŚ LEŚNA N 167. Pieczęć znana jest z 1919 roku. Druga pieczęć przedstawia w polu pieczęci okrąg, a w nim ośmioramienną gwiazdę. W otoku napis: Urząd Gminny w Leśnej.
Również Sienna używała dwóch pieczęci. Podobnie jak w wypadku Lipowej powtarzają one ten sam motyw. W polu pieczęci ukazano stojącego mężczyznę, w nakryciu głowy (kapeluszu?), z kijem w lewej ręce i niezidentyfikowanym przedmiotem w ręce prawej. Napis na obydwu pieczęciach brzmi: WIEŚ SIENNA N 237 lub na drugiej pieczęci No 237. Starsza pieczęć znana jest z lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, młodsza z 1920 roku.
Również Słotwina używała dwóch pieczęci, na obydwu występował ten sam zagadkowy motyw. W. Budka określa go jako kometę, ale określenie to nie jest pewne. Starsza pieczęć nosi napis: WIEŚ SŁOTWINA N 268 i jest znana z egzemplarzy z lat 1839 – 1884. Młodsza pieczęć nosi napis: SŁOTWINA P(owiat) ŻYWIEC i znana jest z lat dziewięćdziesiątych XIX wieku.
Także Ostre używało dwóch pieczęci. Wyobrażenie na pierwszej z nich, z lat 1884 – 1894, jest wg W. Budki nieczytelne. Widoczny jest tylko napis: Wieś Ostre. Druga pieczęć przedstawia na wysokim wzgórzu ruiny zamku, po bokach góry być może motywy roślinne. Napis biegnie łukiem w górnej partii pieczęci: WIEŚ OSTRE. Wydaje się, że dysponując czytelnym wyobrażeniem na drugiej pieczęci, możemy zrekonstruować wyobrażenie na pieczęci pierwszej, która również przedstawiała zamek (ruiny ?) na wysokim wzgórzu.
Jak wynika z powyższego zestawienia tradycja sfragistyczna wsi wchodzących w skład obecnej gminy Lipowa jest znaczna i stanowi dobry materiał wyjściowy do stworzenia herbu współczesnej gminy. Niemożliwe było jednak wykorzystanie wszystkich motywów występujących na opisanych pieczęciach poszczególnych wsi, a nawet niektórych wybranych. Cechą charakterystyczną polskiej heraldyki są proste godła herbowe, wykorzystujące ograniczoną liczbę przedmiotów tworzących godło. „Herb” gminy używany dotychczas, zbudowany z godeł napieczętnych poszczególnych wsi, był niepoprawny heraldycznie i nie uzyskałby pozytywnej opinii Komisji Heraldycznej. Należało więc zdecydować się na stworzenie herbu gminy w oparciu o jedną z pieczęci. Wybór padł na pieczęć Lipowej. Zdecydowała o tym tradycja historyczna Lipowej, która wyróżnia się na tle pozostałych wsi tworzących gminę, a także oryginalność wyobrażenia napieczętnego oraz fakt, że Lipowa jest obecnie siedzibą gminy.
Podkreślić przy tym należy, że pieczęcie Lipowej posługują się symbolami o najwyższej wadze ideowej. W rachubę wchodziła prosta heraldyzacja wyobrażenia napieczętnego, czyli umieszczenie na tarczy serca i dwóch gołębi po jego bokach, w układzie antytetycznym, lub też modyfikacja tego motywu. Zdecydowaliśmy się na ten drugi wariant, który pozwolił mocniej związać herb z gminą Lipowa, jej nazwą oraz ukształtowaniem terenu. Zrezygnowaliśmy z motywu serca umieszczając w to miejsce drzewo lipy. Serce jest przedmiotem heraldycznym znanym w polskiej heraldyce szlacheckiej, występuje w ok. 20 herbach i odmianach herbowych, m.in. w herbie Przyjaciel. Jednak w przypadku serca występującego na pieczęci Lipowej nie znane jest symboliczne znaczenie tego motywu. Nie wiemy czy należałoby jego symbolikę odczytywać na gruncie ikonografii świeckiej czy kościelnej. Fakt, że jest to serce gorejące może wskazywać na symbolikę religijną, zwłaszcza kult Serca Jezusowego. Przy niepewności znaczenia tego przedmiotu umieszczenie go w herbie współczesnej gminy Lipowa byłoby przejawem ślepej wierności przekazowi źródłowemu, ale nie dawałoby pożądanego związku ze współczesną gminą i jej nazwą.
Wygląd współczesnego herbu Gminy Lipowa
Wprowadzenie złotej lipy na złotym wzgórzu jest nawiązaniem do nazwy gminy oraz ukształtowania terenu, gdyż gmina rozciąga się w górzystym terenie i podkreśla jej agroturystyczny charakter. Drzewo lipy w herbie gminy można interpretować następująco: lipa to tzw. godło mówiące, nawiązujące do nazwy gminy, pięć liści to pięć sołectw, które oprócz Lipowej wchodzą w skład gminy. Lipowa jest nazwą topograficzną, wywodzącą się od nazwy drzewa. Jak stwierdza Stanisław Rospond, wyraz lipa powtarza się w nazwach miejscowych ok. 500 razy. Wydaje się, że w związku z tym warto w nawiązaniu do tej nazwy stworzyć w przypadku Lipowej godło mówiące.
Również nazwa wchodzącej w skład gminy wsi Leśna, skłania do sięgnięcia w herbie po motyw drzewa. Szczególnie atrakcyjny jest motyw dwóch gołębi w układzie antytetycznym (naprzeciw siebie). Symbolika gołębia sięga tradycji antycznych, ale szczególne miejsce zajął on w symbolice biblijnej Starego i Nowego Testamentu a następnie w ikonografii chrześcijańskiej. Gołąb jest symbolem rozmaitych treści pozytywnych Noe chcąc przekonać się czy wody potopu zaczęły już opadać wypuścił z arki gołębicę, a ta powróciła z gałązką oliwną. Wg Hugona od św. Wiktora oznaczała ona ludzi dobrych, pełniących dzieła miłosierdzia. Gołębie (synogarlice) były w Starym Testamencie ptakami ofiarnymi. Podczas ofiarowania Jezusa w świątyni jego rodzice złożyli ofiarę z pary gołębi. Biała gołębica była symbolem łagodności, miłości, prostoty, nieskazitelności i czystości. Stąd słowa Chrystusa: „Oto ja was posyłam jak owce między wilki. Bądźcie więc roztropni jak węże, a prości jak gołębice”. Gołębica to symbol Ducha Świętego. Ale w przypadku herbu gminy Lipowa należy odrzucić taką interpretację, gdyż gołębica Ducha Świętego zawsze występuje samodzielnie, a w herbie Lipowej występują dwa gołębie. Pomimo to symbolika herbu jest bardzo wysoka. W sztuce wczesnochrześcijańskiej spotykamy motyw dwóch gołębi pijących z naczynia – źródła pamięci, co symbolizowało dusze karmiące się nauką Kościoła lub wręcz spragnione wody dającej życie wieczne, czyli chrztu. Dwa gołębie pijące z kielicha występują w herbie zakonu kamedułów Zapewne ta odległa i rozległa symbolika gołębia nie była znana twórcy pieczęci Lipowej, chociaż ukazanie gołębi w układzie antytetycznym mogłoby wskazywać na znajomość ikonografii chrześcijańskiej, ale współczesny herb Lipowej ma pełne prawo do odwołania się do takiej interpretacji, mocno osadzonej w tradycji i ikonografii chrześcijańskiej.
Nowy herb Gminy Lipowa opracowali heraldycy dr Wojciech Drelicharz i dr hab. Zenon Piech - pracownicy Zakładu Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Jagielońskiego. Opracowanie plastyczne herbu, fagi i pieczęci: dr Barbara Widłak z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
